Eind vorig jaar trokken Iraakse troepen, met steun van sjiitische milities, de noordelijke stad Kirkuk binnen en verdreven er de Koerdische strijders van de Peshmerga. In de tumultueuze oorlog tegen IS hadden die zich meester gemaakt van de stad, die volgens hen aan de Koerden toebehoort. Peshmerga-generaal Wasta Rasul leidde de zegetocht én de terugtocht. 'Europa laat zich in slaap wiegen, maar er zijn nog duizenden terroristen.'
Wasta Rasul (54) werd geboren in Kirkuk. Op zijn 24ste sloot hij zich aan bij de Peshmerga-strijders van de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK).
WASTA RASUL: <<Ik dacht dat ik snel als martelaar zou sterven, maar zes ernstige verwondingen en een amputatie van mijn been later, ben ik er nog steeds.>>
Humo U verdedigde als opperbevelhebber de frontlijn ten zuiden van Kirkuk, de stad die u tot uw grote spijt moest opgeven.
RASUL: <<Voor de Koerden is het de culturele en historische ziel van Groot-Koerdistan. Voor Irak, Turkije en Iran is het belangrijk omwille van olie, gas en andere grondstoffen. Iedereen wil de stad controleren.>>
HUMO Wat was de directe aanleiding voor de Iraakse regering om het leger de stad in te sturen?
RASUL: <<Het referendum over Koerdische onafhankelijkheid van 25 september 2017. De Iraakse regering waarschuwde dat ze zou ingrijpen als het referendum zou plaatsvinden in de betwiste gebieden, waartoe Kirkuk behoort. De toenmalige Koerdische president Barzani zette toch door, zelfs nadat de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson officieel beloofde dat er onderhandelingen over onafhankelijkheid zouden plaatsvinden als het referendum werd geschrapt.>>
HUMO Zette het Iraakse leger daarna meteen de aanval op Kirkuk in?
RASUL: <<Neen. Premier Haidar al-Abadi was bereid het leger terug te trekken als de Koerdische regering het referendum nietig zou verklaren, maar Barzani weigerde opnieuw. Hij dacht dat het Iraakse leger nooit tot de aanval zou overgaan. De Koerdische regering gokte met het volk als inzet.
>>Op 16 oktober namen het Iraakse leger en de sjiitische milities van al-Hashd ash-Sha'bi de stad over. Door hun grote overmacht en hun moderne Amerikaanse wapens hielden de Peshmerga niet lang stand. Na vijf uur strijd hadden onze troepen geen andere keuze dan zich terug te trekken.>>
HUMO Waarom had de Koerdische regering dit niet verwacht?
RASUL: <<In mijn ogen was Kirkuk niet belangrijk genoeg voor de Koerdische leiders, maar de stad was dat wel voor het volk. De Koerdische leiders maakten een heel slechte inschatting van de situatie.>>
HUMO U voelt zich niet alleen door de Koerdische leiders in de steek gelaten, maar ook door de internationale coalitie.
RASUL: <<De afgelopen vier jaar heb ik honderden van mijn mannen zien sneuvelen om Kirkuk te beschermen tegen de terreur van IS. Nadat het Iraakse leger in 2014 was gevlucht voor IS, kwamen de Peshmerga Kirkuk verdedigen. Wij slaagden erin om de terroristen weg te houden. Daar kregen we aanvankelijk steun voor, maar nu IS verdreven is en het Iraakse leger Kirkuk heeft ingenomen, keert de coalitie ons de rug toe.>>
HUMO Wat had de coalitie dan moeten doen?
RASUL: <<Wij dachten dat het Iraakse leger ons nooit zou aanvallen zonder het akkoord van de Amerikanen. Maar de coalitie liet weten dat ze niet tussenkomt bij onderlinge gevechten tussen hun bondgenoten. Daar heb ik begrip voor, maar het blijft een pijnlijke zaak. Vergeet niet: wij hebben met onze strijd geholpen om Europa te beschermen tegen de IS-terreur.>>
HUMO Maar de Peshmerga krijgen toch nog steun?
RASUL: <<De Belgen hebben een deel van onze strijders getraind. Daarmee heeft België geholpen om IS te verdrijven. Maar logistieke of materiële steun hebben we niet gekregen. De Amerikanen hebben ons het meest geholpen, op alle vlakken. Vanuit Europa krijgen we vooral steun van landen als Duitsland en Frankrijk.>>
HUMO Is dat niet genoeg?
RASUL: <<Heel de wereld heeft gezien hoe de sjiitische milities ons met Amerikaanse wapens hebben aanvallen.>>
HUMO Vreest u dat de steun voor de Peshmerga zal afnemen nu IS verslagen is?
RASUL: <<IS verslagen? Dat geloven jullie toch zelf niet? IS is gevaarlijker dan ooit.
>>De grote leiders van IS zijn verdwenen en leven ondergedoken, onder meer in Libië en Egypte. In Syrië zijn de IS-kopstukken zich aan het hergroeperen. Toen ze nog een territorium controleerden, hadden ze andere prioriteiten, maar nu willen ze wraak nemen en zich volledig toeleggen op terreuraanslagen in het Westen. Dit is een waarschuwing want ik heb het gevoel dat Europa zich in slaap laat wiegen. Er zijn nog duizenden IS-strijders actief.>>
HUMO Hebt u dat nieuws al met de Belgische inlichtingendiensten gedeeld?
RASUL: <<Ik heb vorig jaar in Brussel gesproken met het Belgisch ministerie van Defensie. Ik raad hen aan om informatie met ons te blijven uitwisselen en samen te werken met Koerdische antiterreureenheden zodat terroristen sneller opgespoord kunnen worden. We moeten samen voorkomen dat terroristen naar België kunnen terugkeren.>>
HUMO Op 5 oktober 2017 zei de Iraakse premier Haidar al-Abadi dat Hawija, één van de laatste steden waar IS de plak zwaaide, door het Iraakse leger werd heroverd.
RASUL: <<IS werd niet helemaal verslagen in Hawija, in tegenstelling tot wat al-Abadi verklaarde. Het Iraakse leger verdreef enkele honderden strijders naar het platteland ten zuiden van de stad. Daar verschuilen ze zich in de bergketen Jabal Hamrin en rond de stad Tuz Khurmatu.
>>Je kan IS niet zomaar vernietigen, daarvoor zijn er te veel vluchtwegen in de regio. Ook in Diyala, Kirkuk, Mosul en Anbar zijn ze nog ondergronds actief. Vooral in het gebied tussen Ramadi, Tikrit en Kirkuk, de zogenaamde soennitische driehoek, zitten nog veel IS-strijders ondergedoken.>>
HUMO Hoe verklaart u dat ze nog actief kunnen blijven?
RASUL: <<Veel inwoners in die streek zijn soennitisch en werken samen met alle oppositiepartijen, helaas ook met IS. In de regio sympathiseren veel mensen met de jihadisten, ze helpen IS-strijders om onder te duiken. Een beetje vergelijkbaar met hoe de Koerdische dorpelingen ons hielpen toen Saddam Hoessein nog regeerde.>>
HUMO Mensen vragen zich af waarom de lokale bevolking IS nog steeds steunt, na alle gruweldaden die ze pleegden.
RASUL: <<De Arabische soennieten in Irak voelen zich sinds de val van Saddam Hoessein in 2003 onderdrukt door de regering, die nu overwegend uit sjiieten bestaat.
>>Na de val van Saddam kregen de sjiieten de meerderheid in het parlement en laaide het etnische geweld tussen sjiieten en soennieten in alle hevigheid op. In al dat tumult zag IS de kans om zich te wortelen en de steun van de soennitische bevolking te krijgen. De soennieten wilden nog liever IS dan de Iraakse regering, al was dat voor hen een keuze tussen de pest en de cholera. Na vier jaar is de steun voor IS bij de soennieten serieus afgezwakt, maar in het begin stond de meerderheid van de soennitische bevolking achter IS.>>
HUMO Bestaat de kans dat IS terug aan een opmars begint?
RASUL: <<Ja. Op het platteland in de buurt van Tuz Khurmatu zijn nog ongeveer achthonderd IS-strijders actief. De sjiitische milities zitten in de stad en IS zit erbuiten, achter een bergketen en in de buurt van het dorp Palkana. Aan de andere kant van die bergen zitten Peshmerga-strijders.>>
HUMO Zijn er nog andere gewapende milities actief in die regio?
RASUL: <<Veel strijders hebben zich openlijk afgekeerd van IS, maar zijn wel lid van organisaties met hetzelfde gedachtegoed. Ze opereren alleen onder een andere naam. Ik heb weet van minstens twee aan IS gelieerde milities.
>>Er zijn ook nog Koerdische groeperingen die niet behoren tot de Peshmerga. Dat zijn vooral jongeren die uit emotionele redenen de wapens opnamen na de machtsovername door het Iraakse leger en de sjiitische milities. Die milities hebben op grote schaal etnische zuiveringen gepleegd op de lokale Koerdische bevolking. Veel Koerdische jongeren hebben het gevoel dat de Peshmerga hen niet langer kan beschermen en namen zelf de wapens op. Ze vechten vanuit een gevoel van patriottisme en nationalisme voor Koerdistan.>>
HUMO Tijdens ons bezoek hebben we kunnen vaststellen dat u samenwerkt met de PKK, de Koerdische Arbeiderspartij die een gewapende strijd voert tegen de Turkse staat.
RASUL: <<Dat klopt, de PKK vocht jarenlang zij aan zij met mijn manschappen tegen IS. Ze waren zelfs de eersten die troepen stuurden om Kirkuk te helpen verdedigen.>>
HUMO Maar de PKK wordt door veel landen nog steeds als een terreurorganisatie beschouwd.
RASUL: <<Dat is jammer. Voor het grootste deel van het Koerdische volk zijn ze ware vrijheidsstrijders. De westerse landen moeten hun visie op de PKK herzien. De groepering strijdt in naam van miljoenen Koerden. Wat is het verschil met de Franse revolutie? Elk volk dat onderdrukt wordt, heeft geen andere keuze dan de wapens op te nemen.>>